در دنیای امروز که تعامل با هوش مصنوعی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی دیجیتال ما تبدیل شده است، بسیاری از کاربران به طور طبیعی رفتار مؤدبانه‌ای با این سیستم‌ها دارند. گفتن عباراتی چون «لطفاً» یا «ممنونم» هنگام درخواست از چت‌بات‌ها، برای اکثر ما امری بدیهی و نشان‌دهنده ادب انسانی است. اما شاید کمتر کسی بداند که پشت این عادت ساده، هزینه‌های هنگفتی نهفته است؛ هزینه‌هایی که نه تنها جنبه اقتصادی دارند، بلکه اثرات زیست‌محیطی قابل توجهی نیز به دنبال دارند.
ادب با طعمی از برق و هزینه
«سم آلتمن»، مدیرعامل شرکت OpenAI، اخیراً در پاسخ به پرسشی در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که ارسال همین پیام‌های کوتاه مؤدبانه، سالانه ده‌ها میلیون دلار هزینه اضافی روی دست شرکت می‌گذارد. این هزینه عمدتاً ناشی از مصرف انرژی سرورهای عظیمی است که برای پردازش هر جمله، حتی ساده‌ترین عبارات تشکرآمیز، به کار گرفته می‌شوند.
وقتی کاربری فقط می‌نویسد «ممنونم»، در پشت صحنه، هزاران سرور وارد عمل می‌شوند؛ سرورهایی که برای ادامه فعالیت خود نیاز به مصرف برق بسیار بالایی دارند. اگر این رفتار در مقیاس میلیون‌ها کاربر تکرار شود، طبیعی است که مجموع انرژی مصرفی و هزینه‌های مرتبط با آن به ارقامی نجومی برسد.
آموزش رباتیک کودکان + هوش مصنوعی در کلاس های موسیتو
احترام به ربات‌ها: یک پدیده جهانی
پژوهش شرکت Future نشان می‌دهد که حدود ۷۰٪ از کاربران هنگام تعامل با هوش مصنوعی، رفتار مؤدبانه‌ای از خود نشان می‌دهند. حتی ۱۲٪ از آن‌ها اعتراف کردند که این ادب را تا حدی به خاطر ترس از «شورش احتمالی ربات‌ها» رعایت می‌کنند! هرچند این ترس بیشتر جنبه طنز دارد، اما گویای نوعی تغییر نگرشی جدی نسبت به جایگاه هوش مصنوعی در زندگی روزمره انسان‌هاست.
این نتایج نشان می‌دهد که ما ناخودآگاه تمایل داریم با سیستم‌های غیرانسانی نیز همانند همنوعان خود رفتار کنیم. اما سؤال اینجاست: آیا این رفتار انسانی در دنیای دیجیتال امروز، همواره بهترین و کم‌هزینه‌ترین انتخاب است؟
ادب؛ عاملی برای بهبود کیفیت پاسخ‌ها؟
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که استفاده از لحن مؤدبانه می‌تواند تأثیر مستقیمی بر کیفیت پاسخ‌های دریافتی از هوش مصنوعی داشته باشد. به گفته «بکا کدی»، پژوهشگر حوزه فناوری، زمانی که کاربران درخواست‌های خود را با عبارات مؤدبانه مطرح می‌کنند، هوش مصنوعی تمایل بیشتری دارد پاسخ‌هایی دقیق‌تر، ساختاریافته‌تر و بی‌طرفانه‌تر ارائه دهد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که ادب، فراتر از یک رفتار اجتماعی ساده، ابزاری برای بهبود تجربه کاربری در تعاملات دیجیتال است. بنابراین شاید هنوز هم بتوان برای این هزینه‌ها توجیهی قابل قبول یافت.
دوراهی اخلاقی: ادب انسانی یا حفظ سیاره؟
با این حال، نمی‌توان از بار محیط‌زیستی این رفتار غافل شد. پردازش میلیون‌ها پیام مؤدبانه روزانه، نیازمند انرژی عظیمی است که عمدتاً از منابع فسیلی تأمین می‌شود. در عصری که دغدغه تغییرات اقلیمی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود، آیا می‌توان با خیال راحت به گفتن «ممنونم» به هوش مصنوعی ادامه داد؟
برخی کارشناسان معتقدند وقت آن رسیده است که شیوه تعامل خود با ماشین‌ها را بازنگری کنیم. شاید بهتر باشد ادب را در دل حفظ کنیم، اما در عمل با اختصار و کارآمدی بیشتری رفتار کنیم. لبخندی در دل، می‌تواند جایگزین مناسبی برای هزاران «تشکر تایپی» پرهزینه باشد.
آینده تعاملات انسانی-ماشینی چگونه خواهد بود؟
با پیشرفت فناوری و هوشمندتر شدن سامانه‌های هوش مصنوعی، این پرسش جدی‌تر از همیشه مطرح می‌شود: آیا در آینده، الگوریتم‌ها کاربران مؤدب را در اولویت پاسخ‌دهی قرار خواهند داد؟ آیا ادب، معیاری برای دسترسی سریع‌تر و پاسخ‌های بهتر خواهد شد؟
پژوهش‌های آتی باید به این سؤالات پاسخ دهند. اما آنچه مسلم است، این است که ما در ابتدای راه شکل‌دهی به اخلاقیات جدیدی در دنیای دیجیتال هستیم؛ اخلاقیاتی که شاید ناگزیر شویم میان ادب سنتی و مسئولیت‌های نوین زیست‌محیطی، توازنی هوشمندانه برقرار کنیم.
